1422 р., березня 20, Сандомир Владислав ІІ підтверджує привілей Казимира ІІІ від 28 грудня 1360 р., змінивши в ньому один параграф про поділ спадщини у випадку смерті одного з подружжя
Ориг.: ЦДІАУЛ. - Ф.131, спр.64. Пергамент: 37,5x60,5 + 14 см. Ініціал “І“. Написи: “Plebiscitum civitatis Leopoliensis, anno 1422” (XVII), “Laudum et plebiscita civitatis Leopoliensis per Vladislaum Jagellonem regem confirmata, anno 1422” (XVII).
На шовковому коричнево- жовто-рожевому шнурку печатка: Gum., IX, №13.Коп.: ЦДІАУЛ. - Ф.52, оп.2, спр.613, арк.11зв-12зв; оп.2, спр.1153, арк.167-170 ; спр.614, арк.7-9; спр.615, арк.89-94; Czart., 2003, k.332-335; Czart., 2014, k.74-77; Czart., 2029, k.87- 91v.
Опубл.: AGZ, IV, s.116-118.
Регест: Каталог, №72.
n nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Ne error oblivionis gestis sub tempore versantibus pariat imposterum detrimenta, alta regum et principum consilia decreverunt ea literarum et testium annotacione perhennari. Proinde nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie, necnon terrarum Cracowie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyavie Lithwanieque princeps suppremus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc. Significamus tenore presencium, quibus expedit, universis, presentibus et futuris, presencium noticiam habituris, quomodo pro parte providorum consulum et civium tociusque comunitatis civitatis nostre Leopoliensis, fidelium nostrorum dilectorum, nobis oblata peticio continebat, quatenus ipsis privilegium domini Kasimiri olim regis Polonie etc., predecessoris nostri, et eius contenta, excepta una clausula in fine dicti privilegii posita, que sic incipit. Insuper quod domina aut mulier quelibet post mariti sui obitum etc., quam inferius per expressum volumus explicare, de innate nobis celsitudinis clemencia confirmare et ratificare dignaremur. Tenor vero huiusmodi privilegii est talis:
Далі наводиться привілей Казимира ІІІ від 28 грудня 1360 р., див.
док. №2. Після цього подано текст:Nos itaque peticionibus ipsorum huiusmodi tamquam iustis et racionabilibus, benigniter annuentes, dictum privilegium predicti domini Kasimiri Polonie regis etc. et ipsius contenta in omnibus suis punctis, sentenciis, condicionibus articulis et clausulis, prescripta clausula, ut prefertur, tantummodo excepta, confirmamus, ratificamus et approbamus decernentes ipsum robur obtinere perpetue firmitatis et quia attentis et diligenter inspectis ex predicta clausula: “Quod domina aut mulier quelibet post mariti sui obitum cum consangwineis et cognatis dicti mariti sui quibuslibet utriusque sexus omnes res mobiles et immobiles per medium dividere debet et tenetur”, multiplicibus defectibus, incomodis, controversiis, erroribus et dubiis dicte civitati nostre sepissime occurrentibus. Quibus taliter occurrere cupientes prelatorum et baronum nostrorum ad hoc habito salubri consilio, eamdem clausulam infringmuSi cassamus et annullamus ac in alium sensum immutamus, interpretamur, declaramus et innovamus, statuentes quod huiusmodi clausule, declaracio et interpretacio in dicta civitate nostra Leopoliensi firmiter perpetuis temporibus et inviolabiliter observetur in hunc modum, quod legittime viro et uxore matrimonium contrahentibus bonaque hereditaria, mobilia et immobilia, ex utraque parte vel ex una tantum in simul comportantibus, illa omnia bona debent indivisa esse et ad unum coadunata. Dum autem contingat uxorem decedere ab hac luce et marito ipsius superstite remanente, idem maritus heredibus aut consangwineis, vel proximioribus dicte uxoris sue sexus utriusque terciam partem omnium bonorum mobilium et immobilium pro successione materna dare teneatur, duabus partibus eorundem bonorum pro se reservatis. Si vero maritus arma bellica et alias res iure Maidburgensi, Hergewethe vulgariter dictas, pro utilitate sua voluerit obtinere, illa in divisione secundum taxam et valorem ad partem ipsius computentur. Item mortuo marito, uxore ipsius supervivente, ipsa uxor racione dotis et dotalicii terciam partem eorundem bonorum quorumlicet mobilium et immobilium totaliter obtinebit, duabus partibus pro heredibus aut consangwineis vel proximioribus dicti mariti sexus utriusque reservatis.
Ac tamen si uxor pro utilitate sua aliquas res ornamentorum seu suppellectilium, que iure Maidburgensi Gerade vulgariter nuncupatum, voluerit optinere, illa in divisione bonorum ad partem suam taxentur et computentur. Ceterum si post mortem matris aliquem de pueris seu heredibus, patre in humanis agente, mori contingat, extunc pars eiusdem pueri sive heredis morientis ad patrem devolvi debebit pleno iure. Et similiter si aliquem puerorum sive heredum post obitum patris, vivente matre, mori contingat, ex tunc pars pueri defuncti seu heredis ad matrem debebit pertinere. Ceterum statuimus et presentis privilegii munimine roboramus, quod liceat marito uxori sue legitime, prole carente, omnia bona sua quelibet coram bannito iudicio, nostro statuto predicto non obstante, libere resignare, et eciam uxor, non habens prolem, marito suo legitimo, dum tamen ad resignacionem bonorum ad eam pertinencium per eundem maritum metu non fuerit compulsa, per procuratorem idoneum bona huiusmodi similiter in bannito iudicio liberam resignandi habebit facultatem. Super quo volumus, quod dicte civitatis consules diligenciam faciant in huiusmodi resignacionibus mulierum maritis suis factis, ut non sint compulse vel coacte. Harum quibus sigillum nostrum appensum est testimonio literarum. Actum Sandomirie feria sexta post dominicam Oculi etc., anno Domini millesimo quadringentesimo vigesimo secundo, presentibus reverendis in Christo patribus dominis Iohanne sancte Leopoliensis ecclesie archiepiscopo, Alberto Cracoviensis, regni Polonie cancellario et Iohanne Chelmensis, episcopis ecclesiarum, strennuis et nobilibus Michaele de Czyszow Sandomiriensi, Iohanne de Sczecoczini Lublinensi et Domarath de Cobilyani Byecensi, castellanis, necnon Paulo de Bogumilovice Cracoviensi, Petro de Falkow Sandomiriensi, iudicibus, et Spitkone de Tharnow generali capitaneo terre Russie multisque aliis fidedignis fidelibus nostris dilectis. Datum per manus prefati domini Alberti episcopi et regni Polonie cancellarii etvenerabils Iohannis decani Cracoviensis, eiusdem regni vicecancellarii, sincere nobis dilectorum. Stanislaw2.Ad relacionem predicti domini Iohannis decani et regni Polonie vicecancellarii.
1 Так в оригіналі. 2 Очевидно, ім’я писаря.
ім’я Г оспода амінь. Для вічної пам’яті справи. З помилкою через забуття, з втратами в майбутньому історичні дії з часом зникають, через це високі рішення королів і володарів постановляють, щоб їхні грамоти і записи свідків (історичні дії) увічнювали. Тому ми, Владислав, Божою ласкою (титулатура). Змістом даної грамоти повідомляємо, як сучасникам, так і прийдешнім, всім, кому необхідно, які читатимуть це. З боку обачних райців і міщан та всієї громади нашого міста Львова, наших вірних милих, подано нам прохання, щоб ми вважали гідним з властивою ласкою (нашої) величності підтвердити і ратифікувати привілей Казимира, покійного короля Польщі і т.д., нашого попередника, і його зміст, за винятком однієї клаузули, що знаходиться в кінці згаданого привілею, що так починається: “Нарешті, щоб кожна жінка чи дружина після смерті свого чоловіка і т.д.“, який хочемо нижче виразно розвинути. Зміст того привілею є таким.
Далі наводиться привілей Казимира ІІІ від 28 грудня 1360 р., див. док. №2. Після цього подано текст:
Таким чином, ми на таке їхнє прохання прихильно погоджуючись, як справедливе та розумне, згаданий привілей пана Казимира, короля Польщі і т.д., і його зміст у всіх його пунктах, твердженнях, умовах, статтях і клаузулах, лише за винятком записаної клаузули, як вже згадувалося, підтверджуємо, ратифікуємо і схвалюємо, вирішивши наділити його (привілей) силою, вічною міцністю. Оцінивши й уважно оглянувши (текст) із згаданої клаузули: “Тому що кожна жінка чи дружина після смерті свого чоловіка повинна і зобов’язана поділити з кожним родичем і близьким обох статей свого згаданого чоловіка всі рухомі і нерухомі речі порівну“, що збільшує проблеми, незручності, суперечки, помилки та сумніви, які траплялися в згаданому нашому місту.
Бажаючи у цьому допомогти, при корисній пораді наших прелатів і магнатів, таку клаузулу ламаємо, відміняємо й анулюємо та в інше значення змінюємо, тлумачимо, оголошуємо й обновлюємо. Встановлюємо таку клаузулу, оголошення і трактування, щоб у згаданому нашому місті Львові міцно, на вічні часи і непорушно дотримувалися в такий спосіб: “Що законно чоловік і жінка, з’єднані у шлюбі, спадкове майно, рухоме і нерухоме, яке з обох чи однієї сторони з’єднується настільки разом, що те все майно повинно бути неподільним і в одне об’єднаним. Якщо ж трапиться, що жінка відійде з цього світу, а чоловік буде жити, тоді чоловік повинен дати третю частину всього рухомого і нерухомого майна обох статей спадкоємцям чи родичам або близьким своєї жінки для успадкування материнської (частини), дві ж частини того майна для себе зберегти. Якщо чоловік військове озброєння чи інші речі, які у магдебурзькому праві “геґевет“[75] по-простому називаються, схоче для своєї користі тримати, то ті (речі) при поділі згідно з оцінкою і вартістю до його частини нехай причисляться. Так само, при смерті чоловіка, коли жінка його пережила, та жінка в рахунок посагу і приданого загалом третьою частиною того рухомого чи нерухомого майна має володіти, а дві частини для обох статей спадкоємців чи родичів або близьких згаданого чоловіка нехай залишаться. Якщо ж жінка для своєї користі якісь прикраси чи домашні речі, які у магдебурзькому праві “ґерад“[76] по-простому називаються, захоче вибрати, ті (речі) при поділі майна до її частини нехай оціняться і причисляться. Щодо іншого, якщо після смерті матері хтось з дітей чи спадкоємців, народжених батьком, випадково помре, тоді частина (майна) тієї померлої дитини чи спадкоємця батькові повинна дістатися з повним правом. Й аналогічно, якщо хтось з дітей чи спадкоємців після смерті батька і при живій матері випадково помре, тоді частина (майна) померлої дитини чи спадкоємця матері повинна належати. Ще інше, встановлюємо і даним привілеєм міцно посилюємо, що хай буде дозволено чоловіку без нащадків своїй законній дружині все своє будь-яке майно вільно відступати у гайному суді[77], не протидіючи нашому згаданому положенню. І також жінка, котра не має нащадків, своєму законному чоловіку (все майно може відступати), але до відступлення майна, що їй належить, її чоловіком нехай не буде страхом примушена, а через зручного адвоката те майно так само у гайному суді матиме вільну можливість відступити. Нарешті, хочемо, щоб райці згаданого міста робили попередню заяву до суду у таких відступленнях жінок своїм чоловікам, що (відступлення) не було примусове чи вимушене“. Для засвідчення цієї грамоти наша печатка є підвішена. Діялося у Сандомирі у п’ятницю після неділі “Окулі“ і т.д., року Божого 1422, у присутності (список свідків). Дано через руки згаданого пана Альберта, єпископа і канцлера Польського королівства, і велебного Йоана, краківського декана, того королівства віце-канцлера, щиро нам милих. Станіслав.За свідченням згаданого пана Йоана, декана і віце-канцлера Польського королівства.